Các bệnh thường gặp do virus gây ra ở tôm

1. Bệnh hoại tử cơ

Bệnh hoại tử cơ là một trong những bệnh truyền nhiễm do virus gây ra trên tôm, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng cho hộ nuôi nếu không chú trọng quản lý tốt con giống và môi trường nước ao nuôi.

Nguyên nhân gây ra bệnh hoại tử cơ là do infectious myonecrosis virus – IMNV gây ra. Quá trình lây lan của IMNV có nguyên nhân do sự vận chuyển tôm thẻ chân trắng (TTCT)  bố mẹ qua các châu lục khác nhau.

IMNV thường xuất hiện khi tôm đạt từ 45 ngày tuổi trở lên, hiện tượng ban đầu phần cơ đuôi và cơ bụng trở nên trắng đục sau đó lan dần khắp cơ thể. Tôm bị sung huyết, virus IMNV khu trú trong các mô liên kết, cơ vân, hệ bạch huyết, thực bào, xuất hiện thể ẩn trong tế bào chất.

Ở cấp độ nghiêm trọng, bệnh có thể dẫn đến hiện tượng hoại tử và đỏ ở các phần cơ này nhất là phần dưới đuôi (dễ nhầm lẫn với hội chứng Taura ở tôm).

Bệnh có thể gây chết đột ngột và kéo dài, tỷ lệ tôm thẻ rớt đáy có thể từ 40 - 70%.

Về phương thức lây nhiễm, IMNV lây nhiễm theo chiều dọc từ tôm bố mẹ sang ấu trùng.

Lây nhiễm theo chiều ngang từ việc tôm khỏe ăn thịt tôm bệnh, bệnh còn lây truyền qua nguồn nước.

2. Bệnh đốm trắng do virus WSSV

Virus gây hội chứng đốm trắng trên tôm là White Spot Syndrome Virus – WSSV, hay còn gọi là virus Baculovirus thuộc họ Nimaviridae. Virus này ký sinh trong nhân, có dạng hình trứng. Đốm trắng gây ra bởi virus là một bệnh cấp tính, WSSV có độc lực rất mạnh, có trường hợp chưa phát đốm trắng tôm đã chết. Tính từ thời điểm bùng phát cho đến khi tôm chết chỉ khoảng 2 - 3 ngày.

Virus tấn công nhiều mô tế bào khác nhau, thường trên tế bào biểu mô da. Các đốm trắng do virus gây ra xuất hiện dày đặc hơn đốm trắng do vi khuẩn, có kích thước đồng đều từ 0,5 – 2,0 mm bên trong vỏ, trung tâm là một đốm đen. Đốm trắng lan ra toàn thân tôm khi bệnh tiến triển nặng, những phần vỏ giáp bị nhiễm bệnh có thể bóc ra dễ dàng. WSSV gây chết trên tất cả các giai đoạn trong vòng đời của tôm.

Triệu chứng thường gặp nhất khi tôm bị đốm trắng là ăn nhiều đột ngột, sau giảm dần, bơi lờ đờ ở mặt nước hay dạt vào bờ ao, cơ thịt hơi đục. Bệnh thường xuất hiện 1 – 2 tháng sau khi thả nuôi, giai đoạn này tôm nhỏ nên khó phát hiện các đốm trắng.

Các nguồn của gây bệnh có thể đến từ bên ngoài thông qua nguồn nước, các động vật trung gian bị ký sinh. Môi trường nuôi tôm xấu sẽ tạo điều kiện lý tưởng cho bệnh phát tác.

3. Hội chứng Taura

Hội chứng Taura trên tôm (TSV) do Picornavirus gây ra, bệnh có tính chất rất nguy hiểm và lây lan nhanh, thời gian ủ bệnh cao, có thể gây chết tôm trên diện rộng nếu dịch bệnh không được ngăn ngừa và kiểm soát kịp thời.

Bệnh Taura thường gặp ở tôm thẻ chân trắng ở giai đoạn từ 14 - 45 ngày tuổi, trọng lượng tôm dao động từ 0,05g - 7g/con. Virus ký sinh trên tế bào biểu mô tôm, giai đoạn đầu tập trung ở biểu mô đuôi. Tôm thẻ chân trắng là một trong những loài tôm hay gặp hội chứng này do quy mô nuôi công nghiệp với mật độ cao ngày càng gia tăng.

Khi tôm mắc Taura, sẽ gặp 1 số dấu hiệu tương tự một số bệnh khác như bơi lờ đờ, tấp mé, ăn yếu, vỏ mềm. Tuy nhiên ở Taura sẽ chia làm 3 giai đoạn bệnh:  cấp tính, chuyển tiếp và mạn tính.

- Thân tôm chuyển sang đỏ hoặc đen hồng, tôm ăn yếu, bơi lờ đờ, vỏ bị mềm. Gan tụy chuyển vàng, mang đuôi bị sưng, đuôi và chân bơi bị hoại tử.

- Các phần bị hoại tử và ăn mòn sẽ gây các đốm đen trên vỏ tôm, tôm thường chết trong quá trình lột xác.

- Giai đoạn mạn tính, đôi khi không có biểu hiện bệnh bên ngoài, mô bệnh chỉ có trong tổ chức lympho của tế bào (một loại bạch cầu trong cơ thể).

- Nếu tôm sống qua giai đoạn này và vẫn lột vỏ được, chúng có thể hồi phục và sinh trưởng bình thường, dù vẫn cảm nhiễm với virus.

- Bệnh TSV có thể lan truyền bệnh theo chiều ngang từ virus trong ao nuôi hoặc theo chiều đứng từ tôm bố mẹ nhiễm bệnh.

4. Bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập biểu mô ở tôm

Đầu tôm bị dị dạng

Bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập biểu mô (viết tắt IHHNV) do virus infectious hypodermal và hematopoietic necrosis gây ra. Bệnh xảy ra trên cả tôm sú và tôm thẻ chân trắng (TTCT) ở tất cả các giai đoạn phát triển và bất cứ thời điểm nào trong năm.

Loại virus này sau khi xâm nhập vào cơ thể tôm sẽ phá hủy các tế bào biểu mô ở vùng đầu, đuôi, cơ quan tạo máu, hệ bạch huyết, các tế bào thần kinh, tuyến râu và có thể lây truyền theo chiều dọc lẫn chiều ngang, chúng làm hoại tử mô và sưng to vật chủ.

Khi bệnh bùng phát, những con tôm mang mầm bệnh nếu sống sót cũng sẽ mang virus trong suốt vòng đời và sẽ lây truyền virus cho thế hệ sau (lây nhiễm theo chiều dọc). Bên cạnh đó, bệnh này cũng lây theo chiều ngang cho những con tôm khác trong ao khi tôm khỏe ăn thịt hoặc chất thải của tôm bệnh.

TTCT bị nhiễm IHHNV có biểu hiện dị hình còi cọc, phần đầu chủy bị cong, biến dạng, râu quăn queo, lớp vỏ ngoài sần sùi, thô ráp. Phần sống lưng và đuôi tôm có hình dạng bất thường.

Tôm ăn kém, phân đàn cao. Hệ số còi cọc ở TTCT thường từ 10 – 30%, khi bị bệnh nặng hệ số còi cọc chậm lớn có thể lên tới 50%.

Đối với những tôm mang mầm bệnh, khi điều kiện ao tôm xấu, sức đề kháng yếu, thì tôm mang mầm bệnh sẽ phát bệnh. Khi quan sát trong ao, tôm bệnh thường có biểu hiện giống một số bệnh khác như ăn yếu, bỏ ăn, bơi lờ đờ trên mặt nước.

5. Bệnh đầu vàng

Tác nhân gây bệnh Yellow Head Disease - YHD là một loại virus hình que tên yellow head virus. Virus có bộ gen acid nhân RNA chuỗi đơn, hình que và có màng bao, kích thước 44 x 173 nm.

Bệnh đầu vàng thuộc nhóm các bệnh phổ biến do virus gây ra ở một số loài tôm được nuôi công nghiệp hiện nay như tôm sú, tôm bạc, tôm thẻ chân trắng, …. Tôm mắc bệnh đầu vàng có tỷ lệ chết rất cao, nặng có thể đạt mức 60 - 70% gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho hộ nuôi tôm.

YHD được coi là bệnh cấp tính do quá trình phát bệnh rất nhanh. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh đầu vàng là tôm đột ngột tiêu thụ thức ăn nhiều hơn mức bình thường trong khoảng thời gian ngắn, và bất ngờ ngừng ăn hẳn, 2 - 3 ngày kế tiếp tôm bơi lờ đờ, dạt bờ và chết.

Phần đầu, mang, gan tụy chuyển sang màu vàng nhạt hoặc nâu, toàn thân chuyển sang nhợt nhạt, mất màu sắc đặc trưng, phần giáp đầu ngực phồng lên. Tuy nhiên, những dấu hiệu trên không phải lúc nào cũng được biểu hiện rõ ràng. Bà con nên xét nghiệm mẫu tôm bằng kỹ thuật PCR để có kết quả chính xác nhất.

Bệnh thường xảy ra ở các ao nuôi có điều kiện môi trường xấu và những vùng có mật độ thả nuôi cao. Bệnh có thể xuất hiện sau khi thả giống từ 20 - 70 ngày.

Bệnh đầu vàng lây truyền theo hướng ngang, lây nhiễm từ việc tôm khỏe ăn thịt hoặc chất bài tiết của tôm bệnh. Thường thì giáp xác được xem là vật mang virus và là vật chủ trung gian truyền YHV vào ao nuôi tôm. Bệnh cũng có khả năng được các loài chim ăn tôm từ nơi có dịch bệnh mang đến ao tôm khỏe.

Kết luận

Đối với các bệnh do virus gây ra, hiện nay đều chưa có thuốc đặc trị. Nên các biện pháp phòng tránh gom chung về các biện pháp phòng bệnh tổng hợp như:

- Chọn tôm bố mẹ, tôm giống chất lượng tốt, sạch bệnh, có chứng nhận kiểm dịch.

- Nguồn nước phải qua lắng lọc, xử lý trước khi đưa vào ao

- Loại bỏ các vật chủ trung gian truyền bệnh như các loài giáp xác, nhuyễn thể

- Quản lý và theo dõi chặt chẽ môi trường ao nuôi, thường xuyên kiểm tra màu sắc, khả năng bắt mồi, tình trạng sức khỏe của tôm để phát hiện kịp thời

- Tăng cường bổ sung vitamin C, men vi sinh, khoáng chất, các chế phẩm vi sinh hỗ trợ vào thức ăn tôm.

Ngoài ra, đối với bệnh đốm trắng trên tôm (WSSV), hiện nay Mỹ Bình đã có sản phẩm K-WE chứa kháng thể chống lại virus đốm trắng. Quý khách tham khảo thể về sản phẩm tại đây

K-WE phòng bệnh đốm trắng (WSSV), đỏ thân, teo gan chết sớm (EMS) trên tôm

Chúc bà con phòng bệnh thành công.